Пачалося лета, і можа хто-небудзь з вас, хлопцы, захоча падпрацаваць у перыяд канікул, для гэтага неабходна валодаць асновамі заканадаўства аб працы для элементарнай абароны сваіх правоў.
Такім чынам, пры прыёме на працу з работнікам заключаецца працоўны дагавор у пісьмовай форме, складаецца ў двух экземплярах. Кожная старонка працоўнага дагавора і прыкладанняў да яго нумаруецца і падпісваецца бакамі. Адзін асобнік перадаецца работніку, іншы захоўваецца ў наймальніка.
Незаключэнне працоўнага дагавора ў пісьмовай форме пазбаўляе сацыяльных гарантый у частцы права на адпачынак, на атрыманне заработнай платы і іншых гарантый, вызначаных заканадаўствам аб працы.
Заключэнне працоўнага дагавора дапускаецца з асобамі, якія дасягнулі шаснаццаці гадоў. З пісьмовай згоды аднаго з бацькоў (усынавіцеляў (удачарыцеляў), папячыцеляў) працоўны дагавор можа быць заключаны з асобай, якая дасягнула чатырнаццаці гадоў, для выканання лёгкай працы або заняткі прафесійным спортам, якія: не з'яўляюцца шкоднымі для яго здароўя і развіцця; не перашкаджаюць атрыманню агульнай сярэдняй, прафесійна-тэхнічнай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі.
Пералiк лёгкіх відаў работ, якія могуць выконваць асобы ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў зацверджаны пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 15.10.2010 № 144.
Спіс работ, на якіх забараняецца прыцягненне да працы асоб маладзейшых за васемнаццаць гадоў, зацверджаны пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 07.02.2025 № 12.
Забараняецца прыцягваць работнікаў маладзей васемнаццаці гадоў да начных і звышурочных работ, работ у дзяржаўныя святы і святочныя дні, устаноўленыя і абвешчаныя ў парадку, прадугледжаным заканадаўствам, непрацоўнымі, работ у выхадныя дні.
Усе асобы маладзей васемнаццаці гадоў прымаюцца на працу толькі пасля папярэдняга медыцынскага агляду.
Абавязковыя штогадовыя медыцынскія агляды непаўналетніх работнікаў праводзяцца ў працоўны час з захаваннем сярэдняга заробку.
Пры прыёме на працу наймальнік абавязаны: запатрабаваць дакументы, неабходныя для заключэння працоўнага дагавора ў адпаведнасці з заканадаўствам (артыкул 26 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь); азнаёміць работніка пад подпіс з даручанай працай, умовамі і аплатай працы і растлумачыць яго правы і абавязкі; азнаёміць работніка пад роспіс з калектыўным дагаворам, пагадненнем і дакументамі, якія рэгламентуюць унутраны працоўны распарадак; правесці ўводны інструктаж па ахове працы; заключыць працоўны дагавор у пісьмовай форме, аформіць заключэнне працоўнага дагавора загадам (распараджэннем) і абвясціць яго работніку пад подпіс; у адпаведнасці з устаноўленым парадкам завесці (запоўніць) на работніка працоўную кніжку.
Пачаткам дзеяння працоўнага дагавора з'яўляецца дзень пачатку працы, вызначаны ў ім бакамі. Фактычнае дапушчэнне ўпаўнаважанай службовай асобай наймальніка работніка да працы з'яўляецца пачаткам дзеяння працоўнага дагавора незалежна ад таго, ці быў прыём на працу належным чынам аформлены. Фактычнае дапушчэнне ўпаўнаважанай службовай асобай наймальніка работніка да працы павінна быць пісьмова аформлена не пазней за дзень, які ідзе за днём дапушчэння работніка да працы.
Для асоб, маладзейшых за 18 гадоў тэрмін папярэдняга выпрабавання не ўстанаўліваецца.
Для работнікаў маладзей васемнаццаці гадоў усталёўваецца скарочаная працягласць працоўнага часу: ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў - не больш за 23 гадзін у тыдзень, ад шаснаццаці да васемнаццаці гадоў - не больш за 35 гадзін у тыдзень.
Працягласць працоўнага часу навучэнцаў, якія атрымліваюць агульную сярэднюю, прафесійна-тэхнічную адукацыю, спецыяльную адукацыю на ўзроўні агульнай сярэдняй адукацыі, якія працуюць у вольны ад вучобы час на працягу навучальнага года, за выключэннем канікул, не можа перавышаць паловы вышэйпаказанай працягласці працоўнага часу.
Працягласць штодзённай працы (змены) не можа перавышаць: для работнікаў ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў-4 гадзіны 36 хвілін, ад шаснаццаці да васемнаццаці гадоў - сем гадзін; для навучэнцаў, якія атрымліваюць агульную сярэднюю, прафесійна-тэхнічную адукацыю, спецыяльную адукацыю на ўзроўні агульнай сярэдняй адукацыі, якія працуюць у вольны ад вучобы час на працягу навучальнага года, за выключэннем канікул, ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў-2 гадзіны 18 хвілін, ва ўзросце ад шаснаццаці да васемнаццаці гадоў-3 гадзіны 30 хвілін;
Усім работнікам прадастаўляюцца выхадныя дні (штотыднёвы бесперапынны адпачынак).
Выхадныя дні работнік можа выкарыстоўваць па сваім меркаванні.
Працягласць штотыднёвага бесперапыннага адпачынку павінна быць не менш за 42 гадзін.
Наймальнік абавязаны выплачваць кожнаму работніку заработную плат, г.зн. узнагароджанне за працу, за выкананую працу ў залежнасці ад яе складанасці, колькасці, якасці, умоў працы і кваліфікацыі работніка з улікам фактычна адпрацаванага часу, а таксама за перыяды, якія ўключаюцца ў працоўны час.
Выплата заработнай платы вырабляецца рэгулярна ў дні, вызначаныя ў калектыўным дагаворы, пагадненні або працоўным дагаворы, але не радзей за два разы на месяц.
Пры супадзенні тэрмінаў выплаты заработнай платы з выходнымі днямі або дзяржаўнымі святамі і святочнымі днямі, усталяванымі і абвешчанымі Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь непрацоўнымі, яна павінна рабіцца напярэдадні іх.
Пры звальненні работніка ўсе выплаты, належныя яму ад наймальніка на дзень звальнення (акрамя выплат, устаноўленых сістэмамі аплаты працы, памер якіх вызначаецца па выніках працы за месяц ці іншы справаздачны перыяд), вырабляюцца не пазней за дзень звальнення.
У выпадку спрэчкі аб памерах выплат, належных работніку пры звальненні, наймальнік абавязаны ў дзень звальнення выплаціць не аспрэчваць ім суму.
У выпадку нявыплаты па віне наймальніка ў тэрміны, устаноўленыя заканадаўствам, належных пры звальненні сум выплат работнік мае права ў судовым парадку спагнаць з наймальніка сярэдні заробак за кожны дзень іх затрымкі, а ў выпадку нявыплаты часткі сумы-прапарцыйна нявыплачаным пры разліку грашовых сумах шляхам падачы іскавай заявы ў суд па месцы рэгістрацыі арганізацыі без выплаты судовых выдаткаў у трохмесячны тэрмін пасля звальнення.
Аплата працы работнікаў маладзей васемнаццаці гадоў пры скарочанай працягласці штодзённай працы вырабляецца ў такім жа памеры, як аплата працы работнікаў адпаведных катэгорый пры поўнай працягласці штодзённай працы.
Праца работнікаў маладзей васемнаццаці гадоў, дапушчаных да здзельных работ, аплачваецца па здзельных расцэнках, устаноўленых для дарослых работнікаў, з даплатай па тарыфнай стаўцы (тарыфным акладу), акладу за час, на якое працягласць іх штодзённай працы скарачаецца ў параўнанні з працягласцю штодзённай працы дарослых работнікаў.
Аплата працы навучэнцаў, якія атрымліваюць агульную сярэднюю адукацыю, спецыяльную адукацыю на ўзроўні агульнай сярэдняй адукацыі, прафесійна-тэхнічнае і сярэднюю спецыяльную адукацыю, якія працуюць у вольны ад вучобы час, вырабляецца прапарцыйна адпрацаванаму часу або ў залежнасці ад выпрацоўкі. Наймальнікамі могуць устанаўлівацца навучэнцам даплаты да заработнай платы.
У выпадку парушэння вашых працоўных правоў вы маеце права звярнуцца ў Камісію па працоўных спрэчках наймальніка, калі такая маецца, у прафсаюзы, Дэпартамент дзяржаўнай інспекцыі працы Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь або суд.
